عنصر روی
روی از عناصر کمیاب مورد نیاز بدن می باشد که کمبود آن در برخی گروه ها به خصوص کودکان و خانم های باردار دیده می شود.
حدود 2 الی 3 گرم روی در احشاء بدن انسان از جمله کبد، لوزالمعده، کلیه، چشم، استخوان ها، ماهیچه ها، پوست، مو و ناخن وجود دارد.
کمبود روی در جهان اولین بار در سال 1960 در ایران، ترکیه و مصر گزارش شد که در این کشورها مشاهده شد یک سری از نوجوانان قد کوتاهی دارند و بلوغشان به تاخیر افتاده است و متوجه کمبود روی در این نوجوانان شدند.
فواید و نقش روی در بدن:
- روی نقش ساختمانی تنظیمی و کاتالیتیکی در عملکرد 300 نوع از آنزیم های بدن دارد. آنزیم هایی که در رشد و ترمیم زخم، متابولیسم انرژی، پایداری مولکول های پروتئینی و اسیدهای نوکلئیک و ارگان های داخل سلولی نقش دارند.
- بلوغ جنسی و تولید مثل
- چشایی و بویایی
- سیستم ایمنی
- انتقال ویتامین A
- سنتز و تجزیه کربوهیدرات، چربی و پروتئین
- بیان ژن
- وزیکل های سیناپسی و عملکرد سلول های مغزی
منابع غذایی حاوی روی:
غذاهای بسیاری را می توان نام برد که حاوی روی می باشند و با مصرف آنها تا حدودی می توان میزان روی مورد نیاز بدن را تامین کرد. عدس، جو دوسر، لوبیا سفید، تخم کدو، تخم مرغ، گوشت گوساله، بادام هندی، شاه میگو، آجیل سویا، نان، جوانه گندم، تخم کدو، گوشت مرغ، لبنیات و آبزیان صدف دار، از جمله منابع سرشار از عنصر روی هستند.
علائم کمبود روی:
- کوتاه قدی و تاخیر در رشد
- هیپوگنادیسم ( به تاخیر افتادن بلوغ و بلوغ دیر رس)
- کم خونی خفیف
- اختلال تحمل گلوکز (با کمبود آن میزان گلوکز خون مقداری بالا مشاهده می شود)
- اختلال در ترمیم زخم و ضایعات پوستی و ریزش مو
- اختلال در بویایی و شنوایی
- کاهش وزن، اسهال، تهوع، بی اشتهایی و تحریک پذیری
- شب کوری (به دلیل نقش آن در انتقال ویتامین A)
تاثیر روی بر سیستم ایمنی:
- کمبود روی اگر شدید باشد روی تیموس اثر می گذارد و یا باعث لنفوپنی (کاهش لنفوسیت های خون می شود).
- باعث کاهش پاسخ لنفوسیت ها به میتوژنثر بر ایمنی هومورال و سلولی ،
- کاهش انتخاب سلول های T
- کاهش فعالیت سلول های کشنده ی طبیعی
- کاهش اینترلولین 2، پروتئینی که در سیستم ایمنی نقش دارد.
چه کسانی در معرض کمبود روی هستند؟
- کسانی که غذاهای با روی کم یا فیتات بالا مصرف می کنند.
اصولا عناصر کمیاب در غذاهای حیوانی بیشتر هستند و کسانی که غذاهای گیاهی بیشتر مصرف میکنند بیشتر در معرض کمبود روی هستند.
- افراد با عفونت ها یا انگل های روده ای
- سندرم سوء جذب
- افرادی که در ناحیه روده ی خود پرتودرمانی می کنند.
- کسانی که جراحی روده داشته اند.
- افراد با اختلالات ژنتیکی (آکرو درماتیت انتروپاتیکا یک نوع اختلال ژنتیکی است که در آن دست ها و پاها دچار التهاب پوستی می شود و این ناشی از اختلالی است که در روده آن ها وجود دارد و جذب روی ضعیفی دارند و دچار عوارض پوستی میشوند).
- افرادی که تغذیه فراروده ای (وریدی) دارند.
- افرادی که به دلایل مختلف دفع روی آنها زیاد است.
- ورزشکاران، بدلیل افزایش آزاد شدن ذخایر.
تاثیر کمبود روی در کودکان:
- کودکانی که کمبود روی دارند ممکن است تمرکز و توجه کمتری داشته باشند یا علائم بیش فعالی از خود نشان دهند.
- کودکانی که کمبود روی دارند بیشتر بیمار می شوند و سیستم ایمنی ضعیف تری دارند.
- از آنجا که روی در افزایش توده استخوانی بدن موثر است، هم در کریستال های استخوانی و هم در آنزیم های استخوانی وجود دارد. بنابرین در کودکان کوتاه قد کمبود روی بررسی می شود و مصرف مکمل های روی می تواند کمک کننده باشد.
تاثیر کمبود روی در سالمندان:
- باعث بی اشتهایی در این گروه سنی می شود که با بررسی و تجویز مکمل روی قابل حل می باشد.
- کمبود روی باعث ایجاد زخم های پوستی، خشکی ناخن شده و ممکن است ضایعات پوستی پیگمانته (قهوه ای رنگ) ایجاد کند.
حداکثر میزان مجاز مصرف و مسمومیت با روی:
حداکثر میزان مجاز مصرف روی 40میلی گرم در روز می باشد (UI: 40mg/d). میزان توصیه شده برای دریافت رژیمی در RDA(recommended dietary allowance) در مردان 11 میلی گرم در روز و در زنان 8 میلی گرم در روز است.
مصرف بیش از 2 گرم در روز روی موجب مسمومیت با روی میشود که منجر به تحریک دستگاه گوارش، دردهای شکمی و استفراغ میشود.
در صورت کمبود روی می توان با مصرف مکمل های زینک، سطح روی در بدن را افزایش داده و از فواید و تاثیرات آن بر سلامت بهره مند شد. مکمل های یونی زینک و زینک پلاس از جمله فرآورده های بسیار موثر برای تامین روی بوده که در صورت اطلاع از کمبود روی خود و ترجیحا با نظر پزشک، می توانید مصرف این مکمل ها را در نظر بگیرید.
منابع:
Willoughby JL, Bowen CN. Zinc deficiency and toxicity in pediatric practice. Curr Opin Pediatr. 2014 Oct;26(5):579-84. doi: 10.1097/MOP.0000000000000132. PMID: 25029226.
Saper RB, Rash R. Zinc: an essential micronutrient. Am Fam Physician. 2009 May 1;79(9):768-72. PMID: 20141096; PMCID: PMC2820120.
Mocchegiani E, Romeo J, Malavolta M, Costarelli L, Giacconi R, Diaz LE, Marcos A. Zinc: dietary intake and impact of supplementation on immune function in elderly. Age (Dordr). 2013 Jun;35(3):839-60. doi: 10.1007/s11357-011-9377-3. Epub 2012 Jan 6. PMID: 22222917; PMCID: PMC3636409.
Krebs NF, Miller LV, Hambidge KM. Zinc deficiency in infants and children: a review of its complex and synergistic interactions. Paediatr Int Child Health. 2014 Nov;34(4):279-88. doi: 10.1179/2046905514Y.0000000151. Epub 2014 Sep 9. PMID: 25203844.
>Shankar AH, Prasad AS. Zinc and immune function: the biological basis of altered resistance to infection. Am J Clin Nutr. 1998 Aug;68(2 Suppl):447S-463S. doi: 10.1093/ajcn/68.2.447S. PMID: 9701160